مصاحبه با دکتر آزادبخت

جناب آقای دکتر آزادبخت چندین سال است که به مرتبه ی استاد تمامی رسیده اند در سال 1370 کتاب قانون ابن سینا را به مدت شش ماه در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به صورت داوطلبانه کنفرانس داده اند در کنگره بین المللی تاریخ پزشکی در اسلام و ایران مقاله داده اند که کتاب آن در سال 1375 به چاپ رسید (صفخات 919 -906) در کنگره بزرگداشت حکیم سید اسماعیل جرجانی در سال 1381 عضو کمیته علمی بوده و 9 مقاله ارائه کرده اند که 2 مقاله به صورت سخنرانی بوده است و عمده مقالات منتشر شده ایشان در مورد طب سنتی و رشته های مرتبط بوده است.

در ابتدا در مورد رشته طب سنتی و جایگاه آن در ایران و جهان توضیحاتی را بفرمائید:

همانطور که ما می دانیم ایران که یکی از مهدهای تمدن بوده از جمله در طب. افرادی مثل حکیم ربن طبری در قرن 3 و4. رازی ـ ابن سینا ـ حکیم جرجانی ـ حکیم خراسانی و خیلی از افراد دیگر در گذشته در ایران بوده اند که در بحث طب ید طولایی را داشته اند. کتاب الحاوی رازی در 29 جلد از قوی ترین متون پزشکی بوده که هنوز هم قابل استفاده است. در کتاب قانون ابن سینا که آقای شرفکندی آن را از عربی به فارسی ترجمه کرده است به موارد متنوعی اشاره شده که پایان نامه های مختلفی از مقطع ارشد و PHD در سرتاسر دنیا روی آن کار شده. تا سال 1371 در پاریس کتاب قانون بیش از 31 دور تجدید چاپ شده است و این کتاب به عنوان یکی از منابع اصلی پزشکی در این دانشگاه ها می باشد. اهمیت این کتاب در غرب به حدی است که بعد از کتاب مقدس انجیل اولین کتابی که چاپ سنگی شده بود کتاب قانون بوده. خیلی از مطالب از دارو، درمان، بیماری ها در این کتاب گنجانده شده که قابل بررسی هستند. هنوز هم مطالب زیادی در این کتاب موجود است که جای کار دارد.

به نظر من شاید تاکنون 10% از ظرفیت قانون الحاوی و ذخیره خوارزمشاهی استفاده شده است و هنوز جای کار دارد. متأسفانه این میراث سال ها بود که به فراموشی سپرده شده بود یکی از علت های آن خیانت پادشاهانی بود که به این کشور برای از بین بردن طب ایرانی و طب یونانی کردند.

بنده جمله ای را از حضرت امام به یاد دارم که فرمودند آیا در کشوری که دانشگاهی چون دانشگاه جندی شاپور داشت، کسی هست که کتاب قانون ابن سینا را خوانده باشد. همین موضوع مرا کمی به این کار واداشت که برای 6 ماه این کتاب را کنفرانس دهم.

در سال 1371 طب سنتی شروع کرد به مطرح شدن و اولین کنگره فیتوتراپی در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان (با امتیاز بازآموزی برای 5 گروه از پزشکان) برگزار شد.

یکی از سخنرانان این کنگره بنده بودم که در مورد گیاهان دارویی صحبت می فرمودم جالب این بود که برای خیلی از آنها سوال بود که این گیاهان علف هستند و کاربرد درمانی ندارند.

چطور شد که به فکر راه اندازی این دانشکده در دانشگاه مازندران افتادید؟

بنده در سال 82 – 1381 در ساری بودم و بحث ضرورت وجود مرکز تحقیقات طب سنتی را در هیأت رئیسه دانشگاه مطرح کردم. در همان سال در استراتژی سازمان جهانی بهداشت تا سال 2005 که در زمینه طب سنتی بوده، ایران هیچ جایگاهی نداشت در صورتی که خیلی از کشورهای آفریقایی مثل غنا، جزء کشورهای مورد نظر who بودند.

بعد از راه اندازی دانشکده در دانشگاه تهران، شهید بهشتی، شاهد و شیراز، دانشکده دانشگاه اصفهان و مازندران هم در خواست خود را برای راه اندازی اعلام کردند.

دانشکده طب سنتی 3 رشته دارد: رشته طب سنتی، رشته داروسازی سنتی و رشته تاریخ علوم پزشکی که این سه رشته در دبیرخانه فام (فرهنگ آثار میراث پزشکی) که طب سنتی را پیگیری می کند مطرح می شود. در آنجا تقاضا دادیم که مایلیم که سه رشته را تأسیس کنیم.

با مکاتباتی که با وزارت بهداشت انجام شد و با توجه به برنامه ی توسعه ی بهداشت و بعد از حضور اعضاء بورد بالاخره 2 ماه قبل بازدید انجام شد.

ما برای داشتن شرایط دانشکده طب سنتی 4 تا گروه را تشکیل دادیم.

برای طب سنتی: آقای دکتر مدنی به عنوان مدیرگروه طب سنتی

برای داروسازی سنتی: آقای دکتر حسینی مهر به عنوان مدیرگروه داروسازی سنتی

برای تاریخ علوم پزشکی: آقای دکتر معلمی به عنوان مدیرگروه، انتخاب شده اند. به همراه اینها اساتیدی که می توانستند همکاری کنند را در این گروه ها گنجانده ایم.

در داروسازی سنتی آقای دکتر سعیدی از گروه فارماسیوتیکس به همراه سه هیأت علمی از گروه فارماکوگنوزی (خانم دکتر شاهانی، خانم دکتر مرادی و بنده).و افراد دیگری را در گروه های مجازی قرار دادیم.

اگر دانشکده طب سنتی از طرف شورای گسترش مورد موافقت قرار گرفت بنده به عنوان مسئول راه اندازی طب سنتی می شوم برای راه اندازی اول باید رشته ها تأیید شود و بعد باید فضایی گرفته شود و بعد باید نیروی انسانی و هیأت علمی پذیرفته شود و بعد باید دانشجو پذیرفته شود و واحد ارائه شود.

تأسیس این دانشکده چه فوایدی رو به همراه خواهد داشت؟

اگر در دانشگاه علوم پزشکی مازندران این اتفاق بیفتد این انتظار می رود که این وضعی که ما در جامعه داریم که در آن افرادی که با یک دوره کوتاه آموزش کارهای تخصصی را انجام داده در صورتی که علم کافی را ندارند. اما وقتی این رشته به صورت آکادمیک و دانشگاهی مطرح شود منابع اصلی طب سنتی مورد مطالعه بحث و نقد قرار خواهند گرفت و تحقیق روی آنها انجام می شود و معضلات بررسی و راه کار معرفی می شود این یک مسیر علمی است که علم ارتقاء پیدا می کند و طب سنتی به جایگاه خودش برمی گردد.

تفاوت طب سنتی و طب مدرن؟

طب مدرن جزئی و مولکولار است و بارسپتور ـ مولکول سروکار دارد اما طب سنتی ایران کل نگر است کل فرد را در نظر می گیرد و به درمان می پردازد.

چه فضای آموزشی برای رشته ها در نظر گرفته شده است؟

هم اکنون با موافقت شورای گسترش از بخشی از مرکز تحقیقات طب سنتی، کلینیک مصطفویان به همراه یک بخش استیجاری را به کار خواهیم گرفت اما برنامه آینده برای این فضا دانشکده دندانپزشکی است که بخشی از فضای آن به دانشکده طب سنتی تعلق خواهد گرفت.

از لحاظ امکانات آزمایشگاهی هم می توان از دانشکده پزشکی و داروسازی استفاده کرد.

وجه اشتراک و تمایز داروسازی سنتی و فارماکوگنوزی را بفرمایید؟

داروسازی سنتی چون داروها طبیعی اند و 80% آنها منبع گیاهی دارند و بقیه منبع حیوانی و معدنی و فارماکوگنوزی هم علمی است که با گیاهان دارویی سر و کار دارد ارتباط تنگاتنگی بین 2 رشته می باشد. در کل کشور تمام دانشکده هایی که داروسازی سنتی را برپا کردند از اساتید فارماکوگنوزی برای گروه آموزشی خود استفاده کرده اند. البته با مشارکت گروه های فارماسیوتیکس و گروه های دیگر.

در کل ما از گذشته داروساز سنتی به عنوان آغازکننده نداریم اما در آینده فارغ التحصیلان این رشته متولیان تدریس این رشته در آینده خواهند بود.

در مورد آینده شغلی داروسازی سنتی و سایر رشته ها:

در مورد هر سه رشته ابهاماتی وجود دارد. اما براساس برنامه پنجم توسعه یکسری راه کارهایی در نظر گرفته شده و قطعاً یکی از گزینه ها رسیدن به مرتبه ی هیأت علمی برای تدریس و کار در مراکز تحقیقاتی می باشد. ممکن است سوال در مورد بحث خصوصی باشد آیا فارغ التحصیلان طب سنتی می توانند مطب بزنند یا داروسازان سنتی داروخانه مربوط به خود را بزنند. اینها چیزهایی است که باید برای آن برنامه ریزی صورت بگیرد اما فعلاً در این مور بحث نمی شود و بیشتر از اینها برای ارتقاء علم و رشته استفاده می شود. با گذشت زمان و هنگامی که تعداد فارغ التحصیلان افزایش یافت قوانینی برای این کار تدوین شود.

بعضی از دانشگاه های علوم پزشکی کلینیک های تخصصی طب سنتی را راه اندازی کرده اند. آیا یک داروساز سنتی در این مراکز اجازه تجویز داروهای سنتی را به بیمار خواهد داشت؟

اما در مورد حیطه کار داروساز سنتی این اجازه تجویز را ندارد. این تفکیکی که در این زمینه صورت گرفته بسیار به جا بوده. امروز با توجه به گسترش علم دیگر این امکان پذیر نیست که مثلاً یک پزشک به همه ی شاخه های تخصص تسلط داشته باشد. علاوه بر این حیطه دخالت داروساز سنتی در روند درمان هنوز به طور کامل ابلاغ نشده است.

آیا داروساز سنتی قادر به فرمولاسیون داروهای گیاهی خواهد بود؟

در مراحل اولیه بله، اما در آینده باید این رشته گسترش پیدا کند و شاخه شاخه شود و یکی از شاخه های آن به فرمولاسیون کردن داروهای سنتی اختصاص دارد.

قطب سنتی یا طب مدرن؟

هر دو با هم. نبود یکی نقصانی است برای دیگرطب مدرن پیشرفتی است که طی هزاران سال بشر به آن رسیده. طب سنتی منابعی بوده که نیاکان ما کار کرده اند اما از این منابع غفلت شده از طرف دیگر یکی از بحث هایی که تمایل به طب سنتی را بیشتر کرده عوارض کمتر داروهای شیمیایی نسبت به داروهای گیاهی است اما نباید با قطعیت در این مورد بحث کرد چرا که در بین داروهای گیاهی یکسری داروهایی هستند که باید فوق العاده با احتیاط مصرف شوند و برای بعضی از گروه بیماران بسیار خطرناک می باشند، اما چون داروهای گیاهی طی هزاران سال ابعاد شناخته شده زیادی دارند بنابراین در کل نسبت به داروهای شیمیایی ارجح هستند.

سخن پایانی:

آرزوی موفقیت و سلامتی را دارم. ممکن است ندانسته افراد نظراتی دهند و قضاوتی انجام دهند. این اطلاع رسانی شما باعث می شود این اتفاقات کمتر بیفتد. امید دارم با اطلاع رسانی شما و کمک همه انشاء ا... دانشگاه علوم پزشکی مازندران هم سهمی کوچک در ارتقاء این علوم داشته باشد.