توصيفات ائمه از سلمان فارسي حاكي از آن است كه مقام وي از تمامي صحابي رسولالله برجسته تر و شايستهتر بوده، شاهد اين مدعا تردد سلمان در خانه حضرت زهرا است كه حاكي از نزديكي وي با اين خاندان است.
سلمان اصالتا از نواحی اصفهان بود و در کتب تاریخی نقل شده که نام اصلی وی روزبه بوده است. او در كودكى به كيش عيسوى گراييد و در مدينه به نزد رسول اكرم آمد و اسلام آورد.
سلمان از یاران خاص رسول اکرم و امام علی (ع) بود. نخستين بار در غزوه خندق حضور يافت و سپس در تمام غزوات پيامبر و فتح عراق شركت جست و در جریانات سیاسی بعد وفات پیامبر که بر علیه خاندان عصمت و طهارت رقم می خورد، نقش همراه و یاور امام علی (ع) را ایفا کرد.
بهشت مشتاق سلمان
از سلمان در زمان حیات پیامبر داستان ها و روایات متعددی در کتب تاریخی نقل شده که حکایت از جایگاه، مقام و منزلت وی دارد. پیامبر اسلام در حدیثی می فرمایند: «خداوند چهار نفر از اصحابم را دوست دارد و مرا دستور به محبت آنان داده است و بهشت مشتاق ايشان است». پرسيدند: «يا رسول اللَّه، اينان چه كساني هستند؟» فرمود: «برادرم و وزيرم و وارثم و خليفهام در امّتم و صاحب اختيار هر مؤمنى بعد از من على بن ابى طالب است. سلمان فارسى و ابوذر و مقداد بن اسود.»
دستور خداوند بر پیامبر (ص) مبنی بر دوست داشتن سلمان نشان از علو مرتبه وی دارد چنان چه در احادیث شیعه این مدال افتخار نصیب سلمان شده است که از وی این گونه یاد کرده اند: «سلمان منا اهل البیت»؛ سلمان از ما اهل بیت است.
ائمه معصومین بارها یاران خود را به صفات حمیده ستوده اند، اما این که فردی را بدین گونه توصیف کنند که وی از ما اهل بیت(ع) است نشان از این واقعیت دارد که سلمان علاوه بر صفات نیکویی که دارد، از یک ویژگی خاص دیگری نیز برخوردار است که توانسته او را بدین جایگاه برساند.
امام علي (ع): سلمان همانند لقمان است
با توجه به تاریخ زندگانی سلمان و نوع موضع گیری های سیاسی وی می توان علت محبت اهل بیت(ع) به سلمان را در ارادت خاص و خالصانه وی به مقام ولایت علی بن ابی طالب دانست. تفاوت اصلی و اساسی سلمان که وی را از دیگر صحابه رسول الله ممتاز می کند کثرت علاقه و ارادت وی به امیر المومنین (ع) است.
البته با دقت در احادیث شیعه می توان دریافت که این محبت صرفا یک احساس و ذوق قلبی نبوده است، بلکه از یک معرفت و علم نسبت به جایگاه امامت نشات می گیرد.
با این توضیحات می توان نتیجه گیری کرد که اهل بیت(ع) عصمت و طهارت به این سبب به سلمان نگاهی ویژه داشتند که وی از مقام ولایت تبعیت محض داشته و این تبعیت وی از درک و فهم وی ناشی می شده است. علم و حکمت سلمان تا به حدی عمیق و گسترده بوده است که امام علی(ع) وی را مشابه لقمان می دانسته اند و بر اهل علم و تحقیق پر واضح است که علت شهرت لقمان علم و حکمت وی بوده است.
سلمان به مانند دانشمندی می ماند که در لحظات سخت و دشوار تاریخ در کنار پیامبر و امام علی (ع) حضوری پر رنگ داشته و تعدادی از روایات حکایت از آن دارد که سلمان در منزل حضرت زهرا(س) رفت و آمد داشته است و این حضور خاص حکایت از رابطه بسیار نزدیک سلمان با خاندان عصمت و طهارت دارد.
مقابله سلمان با افكار عرب جاهلي
با توجه به اینکه برخی از اعراب بعد از اسلام آوردن هنوز از عادات و افکار اعراب جاهلیت دست بر نداشته بودند، حضور نزدیک سلمان در کنار پیامبر به عنوان یک عجم و غیر عرب بر آنان سنگین می آمد و سعی در تمسخر و کوچک شمردن وی داشتند چنان چه امام باقر (ع) روايت می کند: «سلمان با چند تن از قريش در مسجد بود (مسجد مدينه) و آنان آغاز نژادبندى نمودند و نژاد خود را بالا بالا ميبردند تا سخن آنها به سلمان رسيد. عمر بن خطاب، خطاب به سلمان گفت: بگو بدانم تو كيستى و پدرت كيست و بيخ و ريشهات چيست؟
سلمان گفت: من سلمان پسر بنده خدا هستم گمراه بودم و خدا عزوجل مرا به رهبرى محمد (ص) به راه آورد. بينوا و ندار بودم و خداوند به كمك محمد (ص) مرا توانگر و بىنياز ساخت. بردهاى بودم و خداوند به بركت محمد (ص) مرا آزاد كرد. اين نژاد من و اين هم خاندان و فاميلى من است.
رسول خدا بيرون شد و سلمان هنوز با آنها سخن مىگفت (تا چشم سلمان به پيغمبر افتاد) سلمان گفت: يا رسول اللَّه، من از دست اينان چه كشيدم با آنها همنشين شدم و آنها خود را نژادبندى مي كنند و نژاد خود را بالا مىبرند تا نوبت به من رسيد و عمر بن خطاب بمن گفت: تو كيستى و ريشه و خانواده و فاميلت چيست؟
پيغمبر (ص)فرمود: اى سلمان تو در پاسخ او چه گفتى؟ سلمان صحبت های خود را با عمر بن خطاب را تکرار کرد. رسول خدا (ص) رو به جمع قرشيان کرد و فرمود: «اى گروه قريش راستى كه خانوادگى هر مردى دين او است و مردانگيش خلق و نهاد او است و ريشهاش خرد او است و خدا عز و جل فرموده است (11- الحجرات) ما شما را همه از يك مرد و يك زن آفريديم و شما را ملتها و تيرهها ساختيم تا يك ديگر را بدين نشانى بشناسيد. حقيقت اين است كه ارجمندترين شماها نزد خدا پرهيزكارترين شماهاست.
سپس پيغمبر (ص) رو به سلمان كرد و فرمود: براى هيچ كدام از اينها برترى نيست جز به تقوى از خداوند عز و جل و اگر تقوى از آن تو است تو بر آنها برترى دارى.»
سلمان ذوب در معرفت آلالله
با توجه به استدلالهاي سلمان ميتوان ميزان علم و معرفت وي را به پيامبر دريافت؛ چرا كه وي سبب هدايت و توانگري خويش را رسول خدا ميداند و نشان ذوب شدن تمام وجود سلمان در مقام ولايت است كه همه زندگي و هستي خود را با وجود پيامبر توصيف ميكند و اين مقام عارفانهاي است كه تنها يك دانشمند و عالم ديني مي تواند به آن دست يابد تا آنجا كه غير خداوند هيچ كس را نميبيند.